عدم تناسب در ابعاد پایگاه اجتماعی و پیامدهای اجتماعی و روانی آن

عدم تناسب در ابعاد پایگاه و یا ناسازگاری پایگاهی از مفاهیمی در حوزه قشربندی است که همراه با فرآیند فردگرایی، تفکیک و تمایز و تحرک اجتماعی در جوامع جدید مطرح شده است.این مفهوم عمدتا از طریق نظریاتی که به نیانهای چندگانه نابرابری اجتماعی و مدلهای چند بعدی قشربندی و سلسله مراتبی بودن الیه های اجتماعی معتقدند، به جامعه شناسی پیوند می خورد و نشانگر رتبه های نابرابر و گاه متناقض در ابعاد سلسله مراتب اجتماع و یا مقیاس های گوناگون موقعیت اجتماعی می باشد.در سنت مطالعات ناسازگاری پایگاهی، این ابعاد با میزان ثروت، منزلت، تحصیلات افراد اندازه گیری می شود. اما در نظریات جدید علاوه بر ارزشهای مادی و منزلتی، برسرمایه فرهنگی و قدرت سازمانی به عنوان ابعادی مهم در تکشیل موقعیت اجتماعی افراد تاکید می گردد و بهمین جهت می بایست از آنها نیز در کنار سایر ابعاد پایگاه در تعیین موقعیت اجتماعی افراد بهره گرفته شود.بر ناسازگاری پایگاهی نتایجی مثبت و منفی مترتب است و پیامدهای گوناگون به آن نسبت داده می شود که جهت گیریهای اجتماعی و روحیات روانی از جمله آنهاست، اما تقریبا در همه تحقیقات پیشین، رابطه بین ناسازگاری پایگاهی و متغیرهای وابسه خطی فرض گرفته شده است. بدین گونه که بدون توجه به میزنهای گوناگون سازگاری پایگاهی و یا میزان همبستگی بین ابعاد مختلف پایگاه اجتماعی (ثروت، قدرت، منزلت، معرفت)، تاثیر آن بر متغیرهای وابسته مورد مطالعه قرار گرفته است. در حالیکه مکانیزم اثر گذاری ناسازگاری پایگاهی بر متغیرهای روانی و اجتماعی نشان میدهد که در میزانها کم، متوسط و زیاد آن میزان و شکل اثر بخشی متفاوت خواهد بود.با توجه به اهمیت ناسازگاری پایگای در جوامع معاصر و دامنه وسیع پیامدهای آن، این بررسی در صدد شناخت میزان و شکل آن در جمعیت تحقیق حاضر برآمده است. این مطالعه در پی پاسخگویی به این سوالات اساسی است که آیا اولا در جمعیت مورد مطالعه بین ابعاد و عناصر پایگاه و یا قشر اجتماعی یعنی درآمد، منزلت، تحصیلات و قدرت سازمانی همبستگی و یا بر هم کنشی لازم دیده می شود و یا انیکه ناسازگاری پایگاهی عمومیت دارد. ثانیا این بر هم کنشی به چه میزان و شدت می باشد. ثالثا آیا رابطه بین ناسازگاری پایگاهی و متغیرهای وابسته خطی و یا غیر خطی است و مقادیر گوناگون آن چگونه بر متغیرهای اجتماعی و یا روانی تاثیر می گذارد.به منظور پاسخگویی به این سوالات، با عنایت به تئوری های مطرح، از نظریه سایبرنتیکی قشربندی چلبی که در برگیرنده ابزار و عناصر لازم جهت انجام این بررسی است استفاده گردید. پس از استخراج فرضیات اصلی و ویژه چارچوب تئوریک، تعداد 705 نمونه از بین مناطق مختلف شهر تهران به گونه نمونه گیری تصادفی طبقه ای و سپس خوشه ای انتخاب و با سرپرستان خانواده و برای صرف جویی در امکانات، در صورت غیبت وی با همسر سرپرست و در صورت غیبت هر دو با فرزند بزرگتر از هیجده سال آنان مصاحبه ساختارمند بعمل آمد. پرسشنامه این مصاحبه پس از انجام آزمون های مقدماتی و پالایش آن از دو بخش پرسشهای مربوط به متغیرهای زمینه ای، پیشینه ای، مستقل و متغیرهای وابسته (جهت گیری های اجتماعی، روحیات روانی) ساخته شد. بمنظور آزمون فرضیات، از مدلهای آماری گوناگون مانند آنالیز واریانس، برازش منحنی، تجزیه به مولفه های اصلی، تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده گردید و در نهایت فرض عمومیت ناسازگاری پایگاهی در جامعه و رابطه غیرخطی و منحنی آن با متغیرهای وابسته از طریق روشهای گوناگون به تایید تجربی رسید.